Różnice pomiędzy KSR 1 a MSR 7 w rachunku przepływów pieniężnych

W artykule odpowiadamy na pytania:

• Co to jest rachunek przepływów pieniężnych?
• Kto musi obowiązkowo zrobić rachunek przepływów pieniężnych?
• Jakie są metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych?

Bardzo często osoby przeglądające sprawozdania finansowe w poszukiwaniu informacji na temat kondycji przedsiębiorstwa skupiają się przede wszystkim na analizowaniu bilansu oraz rachunku zysków i strat. Tak naprawdę jednak to w rachunku przepływów pieniężnych znajdują się kluczowe informacje o faktycznym stanie gotówki oraz kierunku przepływu środków pieniężnych w danej organizacji i to właśnie temu elementowi sprawozdania finansowego warto się szczególnie uważnie przyglądać podczas badania sytuacji spółki. Co zatem można w nim znaleźć i jak regulowany jest przez krajowe oraz międzynarodowe standardy rachunkowości?

Istota i cel rachunku przepływów pieniężnych przedsiębiorstwa

Rachunek przepływów pieniężnych (cash flow) jest elementem sprawozdania finansowego jednostki. Informuje o zdolności przedsiębiorstwa do generowania środków pieniężnych oraz do wykorzystania tych środków w swojej działalności, czyli – innymi słowy – wykazuje wpływy oraz wypływy gotówki w ramach podstawowych obszarów działalności organizacji: operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej (zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości 7 oraz Krajowymi Standardami Rachunkowości 1, w ich aktualnym brzmieniu).

Cash flow to niezwykle istotne i dość rozległe zagadnienie, dlatego, aby dokładnie je wytłumaczyć, przeanalizujemy nie tylko różnice w sposobie sporządzania rachunku przepływów pieniężnych według Krajowego Standardu Rachunkowości (KSR 1) i Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (MSR 7), ale też omówimy wpływ tych różnic na interpretację końcowego stanu środków pieniężnych jednostki.

Obowiązek sporządzania sprawozdania finansowego zawierającego rachunek przepływów pieniężnych

Zgodnie z wymogami MSR 7, każda jednostka stosująca Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej, bez względu na swoją wielkość, jest zobowiązana do sporządzania rachunku przepływów pieniężnych. 

Standard uznaje cash flow (zwane sprawozdaniem z przepływów pieniężnych) za obowiązkową i integralną część sprawozdania finansowego jako całości (MSR 7, pkt 1). 

Natomiast polskie regulacje prawne, zgodnie z Ustawą o rachunkowości (UoR), zwalniają jednostki mikro oraz małe z obowiązku sporządzania i prezentowania rachunku przepływów pieniężnych. Krajowy Standard Rachunkowości nr 1 wskazuje jednak, że jeżeli takie przedsiębiorstwa zdecydują się sporządzić rachunek przepływów pieniężnych mimo braku formalnego obowiązku, to – aby zachować spójność i porównywalność danych – zalecane jest zastosowanie postanowień standardu KSR 1 (KSR 1, pkt 2.1.).

Co ujmować w rachunku cash flow?

Międzynarodowe Standardy Rachunkowości 7 zawierają jedynie ogólne wskazówki na temat informacji, jakie powinny znaleźć się w rachunku przepływów pieniężnych. Co więcej, MSR 7 nie narzuca też jednolitego formatu czy zasad ujmowania pojedynczych pozycji, które należy przedstawić w cash flow i w efekcie pozostawia jednostce pewną elastyczność w prezentacji danych uwzględnianych w tym elemencie sprawozdania finansowego.

Obszary, jakie powinny być przedstawione w rachunku przepływów, MSR 7 wymienia w pozycji „Prezentacja rachunku przepływów pieniężnych”. Są to:

• działalność operacyjna,
• działalność inwestycyjna,
• działalność finansowa. 

Jednakże punkt 11 regulacji podkreśla dodatkowo, że jednostka powinna prezentować przepływy pieniężne w sposób najbardziej adekwatny do charakteru swojej działalności. Natomiast punkt 12 informuje z kolei, że w sprawozdaniu finansowym mogą wystąpić transakcje, które będą musiały zostać odrębnie zaklasyfikowane w poszczególnych pozycjach rachunku przepływów pieniężnych (MSR 7, pkt 11-12).

Krajowy Standard Rachunkowości znacznie bardziej szczegółowo podchodzi do ujmowania poszczególnych pozycji rachunku przepływów pieniężnych

KSR, podobnie jak MSR, wymienia obszary, jakie powinny być ujęte w rachunku przepływów pieniężnych, jednakże KRS dodatkowo – w rozdziale 8 – zawiera szczegółowe wyjaśnienia dotyczące ujawniania poszczególnych pozycji, a także przedstawia sposób sporządzania cash flow. W tej części KSR działające w Polsce jednostki znajdą szczegółowe wytyczne dotyczące pozycji, które regulacje zalecają uwzględniać w rachunku przepływów pieniężnych (KSR 1, rozdział 8). To dla sporządzających sprawozdanie finansowe księgowych znaczne uproszczenie, ponieważ tak obszernej instrukcji nie znajdziemy w MSR 7.

Ujawnienie przepływów z tytułu podatku dochodowego

MSR 7 wskazuje, że spółki muszą ujawnić przepływy z tytułu podatku dochodowego odrębnie – w przepływach pieniężnych z działalności operacyjnej – „chyba że można powiązać je z działalnością finansową i inwestycyjną”. Jeśli warunek ten zostanie spełniony, to wówczas wspomniane przepływy należy wykazać w odpowiednich częściach rachunku przepływów pieniężnych (MSR 7, pkt 35). 

KSR 1 zaleca natomiast zastosowanie odmiennego rozwiązania, tj. ujawnienie przepływów pieniężnych z tytułu podatku dochodowego w informacji dodatkowej oraz w objaśnieniach do rachunku przepływów pieniężnych (KSR 1, pkt 8.11.).

Metoda pośrednia – korygowanie wyniku finansowego

Zarówno standardy krajowe (KSR 1), jak i międzynarodowe (MSR 7) dopuszczają dwie metody prezentacji rachunku przepływów pieniężnych – metodę pośrednią oraz bezpośrednią. Różnią się one od siebie jedynie w zakresie prezentacji działalności operacyjnej.

Metoda bezpośrednia wykazuje podstawowe grupy wpływów i wypływów środków pieniężnych (KSR 1, pkt 4.8-9.), a metoda pośrednia koryguje kwotę wyniku finansowego o pozycje, które nie powodują skutków gotówkowych. Wskazówki pomocne w trakcie ustalania poszczególnych pozycji przepływów pieniężnych zawarte zostały w KRS 1, pkt 8.4-8.5. 

Należy tutaj zwrócić uwagę, że – zgodnie z Załącznikiem 1 do UoR – jednostki, które zdecydowały się na prezentację rachunku przepływów pieniężnych metodą bezpośrednią, są zobowiązane do ujawnienia w informacji dodatkowej uzgodnienia przepływów środków pieniężnych z działalności operacyjnej metodą pośrednią. Wymóg ten ma zapewnić porównywalność i przejrzystość sprawozdań.

Według MSR 7 w metodzie pośredniej należy korygować wynik finansowy (zasadniczo inny niż netto, np. zysk przed opodatkowaniem oddzielnie z działalności kontynuowanej i zaniechanej), a według KSR 1 – wynik finansowy netto. Dodatkowo, MSR 7 sugeruje jednostkom sporządzającym cash flow stosowanie w tym celu metody bezpośredniej, argumentując, że dostarcza ona informacji bardziej użytecznych dla prognozowania przyszłych przepływów pieniężnych jednostki (MSR 7, pkt 19).

Wykazywanie kredytu w rachunku bieżącym i w linii kredytowej

KSR 1 zaleca podmiotom wykazywanie kredytu w rachunku bieżącym i w linii kredytowej w sposób „per saldo” – w działalności finansowej rachunku przepływów pieniężnych (KSR 1, pkt 2.2. i 7.2.). MSR 7 tymczasem po raz kolejny pozostawia jednostce większą elastyczność i dowolność w tej kwestii.

Standard międzynarodowy informuje, że zmiana stanu kredytu w rachunku bieżącym może być prezentowana jako pozycja w ramach działalności operacyjnej oraz jako „element środków pieniężnych i ich ekwiwalentów” (MSR 7, pkt 7-9), o ile kredyty te stanowią integralną część zarządzania środkami pieniężnymi w jednostce. Takie podejście do prezentacji tej pozycji może spowodować, że środki pieniężne wykazywane przez jednostkę w bilansie oraz w rachunku przepływów pieniężnych przyjmą wartości ujemne.

Wytyczne dotyczące odsetek od lokat i dywidendy

KRS 1 wskazuje, że przepływy pieniężne, które dotyczą odsetek od lokat i dywidend, należy ujmować w ramach działalności inwestycyjnej (KSR 1, pkt 6.3.). 

MSR 7 przedstawia jednak kwestię odsetek oraz dywidend osobno (MSR 7, pkt 31-34). Międzynarodowy standard sugeruje, by w przypadku przepływów pieniężnych otrzymanych i wypłaconych z tytułu odsetek i dywidend podmiot przedstawiał dane zarówno w działalności inwestycyjnej, jak i operacyjnej oraz finansowej. To od jednostki sporządzającej rachunek przepływów pieniężnych zależy, w którym obszarze przedstawi omawianą pozycję, przy czym musi ona stosować przyjętą klasyfikację konsekwentnie w kolejnych okresach. 

Warto podkreślić, że dla instytucji finansowych odsetki i dywidendy są na ogół prezentowane w działalności operacyjnej.

Skutki omawianych różnic w metodach sporządzania rachunku przepływów pieniężnych

Wybranie przez jednostkę metody sporządzania cash flow według MSR 7 czy KSR 1 nie wpływa na końcowy wynik rachunku przepływów pieniężnych, czyli na stan środków pieniężnych jednostki (z wyjątkiem kwestii związanej z wykazywaniem kredytu zgodnie z międzynarodowymi regulacjami, która może skutkować ujemnym saldem środków pieniężnych). 

Utrudnieniem w interpretacji prezentowanych danych jest jednak fakt, że informacja, którą podmiot i zapoznające się ze sprawozdaniem finansowym osoby uzyskują z poszczególnych obszarów przepływów pieniężnych, jest zaburzona przez wyżej wymienione różnice pomiędzy standardami. To, jak zostaną zaprezentowane przepływy z działalności inwestycyjnej, finansowej czy – co szczególnie ważne – operacyjnej, może być inaczej odczytane w sprawozdaniach sporządzanych według MSR, a inaczej według KSR. Dlatego tak ważne jest zapoznanie się z powyższymi różnicami oraz poszukiwanie wiarygodnych źródeł informacji na temat cash flow. Jednostki zobowiązane do sporządzania i badania sprawozdania finansowego według MSR powinny przede wszystkim posiłkować się informacjami wskazanymi w MSR nr 7. Natomiast przedsiębiorstwa sporządzające sprawozdanie na podstawie Ustawy o rachunkowości powinny stosować KSR 1. 

Ustawa o rachunkowości stanowi jednak, że w kwestiach, które nie są regulowane przez KSR-y, można stosować MSR (art.10 ust. 3 UoR).

W razie pytań dotyczących rachunku przepływów pieniężnych lub potrzeby wsparcia w prawidłowej interpretacji danych zawartych w sprawozdaniu finansowym, zachęcamy do bezpośredniego kontaktu z nami. Nasi eksperci z zakresu audytu finansowego, księgowości i rachunkowości doskonale znają bowiem globalne oraz lokalne standardy i mają bogate doświadczenie w badaniu dokumentacji polskich i międzynarodowych firm.