Niedopuszczalność ustanawiania prokury łącznej niewłaściwej, cz. II
W związku z publikacją uzasadnienia Sądu Najwyższego do uchwały III CZP 34/14 z dnia 30 stycznia 2015 r., przedstawiamy rozszerzoną analizę kwestii niedopuszczalności reprezentowania spółki przez prokurenta łącznie z członkiem zarządu, o której pisaliśmy w alercie 2/2015. W szczególności omawiamy skutki występowania takiej formy reprezentacji w obrocie gospodarczym do dnia wydania uchwały oraz stanowisko SN dotyczące możliwości dalszego korzystania z tzw. reprezentacji mieszanej.
Już na wstępie pragniemy uspokoić tych przedsiębiorców, którzy do czasu podjęcia uchwały korzystali z prokury łącznej niewłaściwej lub też zawierali umowy z podmiotami korzystającymi z takiej reprezentacji. Skuteczności oświadczeń woli, zawartych umów, zaciągniętych zobowiązań, podpisanych deklaracji podatkowych etc., złożonych w oparciu o tę formę reprezentacji, nie będzie można podważyć. Sąd Najwyższy jasno wskazał, że czynności dokonane przed datą podjęcia uchwały, tj. 30 stycznia 2015 r., wspólnie przez prokurenta łącznego niewłaściwego i członka zarządu są ważne i prawnie skuteczne. Wynika to z konieczności zapewnienia bezpieczeństwa obrotu oraz faktu, że niejednorodna i błędna interpretacja przepisów o prokurze przez sądy rejestrowe nie powinna wpływać na ocenę skutków czynności prawnych dokonanych przez ustanowionych wadliwie prokurentów.
Z uzasadnienia uchwały wynika również, że w istocie nie zakazuje się ustanawiania reprezentacji mieszanej, czyli takiej, w której oświadczenie woli za spółkę składają łącznie jeden prokurent i jeden członek zarządu. „Wzajemna kontrasygnata” będzie jednak dopuszczalna i skuteczna tylko wtedy, gdy wynikać będzie z umowy spółki lub statutu, nie zaś z uchwały zarządu. Przedsiębiorcom pozostawiono bowiem możliwość ukształtowania reprezentacji mieszanej, tj. przez prokurenta uprawnionego do reprezentacji spółki łącznie z członkiem zarządu. Taka możliwość wynika wprost z przepisów kodeksu spółek handlowych, którego art. 205 § 1, oraz odpowiednio art. 373 § 1, stanowią, że jeżeli zarząd jest wieloosobowy, a statut nie stanowi inaczej, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. Zatem tak ustanowiony w umowie lub statucie spółki sposób reprezentacji jest dopuszczalny i będzie stosowany nadal w obrocie gospodarczym.
Ponadto Sąd Najwyższy stwierdził, że wpisy w Krajowym Rejestrze Sądowym, które jako rodzaj prokury wymieniają „prokurę łączną z członkiem zarządu” powinny zostać wykreślone. Sądy rejestrowe posiadają zaś kompetencje do wykreślenia wpisów niezgodnych z prawem z urzędu i z tych uprawnień powinny skorzystać. Chodzi tu oczywiście o wykreślenie tylko tych adnotacji, których „łączność” wynika jedynie z aktu udzielenia prokury (tj. uchwały zarządu spółki), nie zaś bezpośrednio z postanowień umowy spółki. W tym zakresie pozostaje jednak wątpliwość, co do skuteczności oświadczeń prokurenta niewłaściwego złożonych pomiędzy dniem powzięcia uchwały a dniem wykreślenia takiego prokurenta z rejestru. Interpretacja uzasadnienia nie daje na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi a właściwe podejście zostanie zapewne wypracowane przez praktykę. Z uwagi jednak na pewność obrotu zalecamy dobrowolne dokonanie odpowiednich zmian w KRS lub też umowie spółki oraz dokładne sprawdzenie podstaw umocowania własnych kontrahentów.