FIRMY RODZINNE W POLSCE
Większość firm w Polsce stanowią przedsiębiorstwa rodzinne. Pojęcie firmy rodzinnej jest stosunkowo nowe, bowiem ich historia w Polsce rozpoczęła się na szeroką skalę około 30 lat temu, wraz ze zmianami ustrojowymi.
Sukces wielu przedsiębiorstw rodzinnych, w tym również takich, które znajdujemy w gronie największych firm w Polsce, rosnąca świadomość i patriotyzm gospodarczy polskiego społeczeństwa sprawiły, że biznesy o rodzinnych korzeniach przestały być kojarzone z wykreowanym w PRL mitem prywaciarza. Potwierdzeniem tego są wyniki kolejnych raportów z serii Polacy o Firmach Rodzinnych opracowanych przez Fundację Firmy Rodzinne (FFR). Pierwszy z nich, wydany w 2014 roku otworzył oczy przedsiębiorców, wówczas jeszcze niepewnych co do klimatu społecznego wokół firm rodzinnych i dał impuls do większej śmiałości w komunikowaniu tego specyficznego aspektu firm.
ROSNĄCA ROLA FIRM RODZINNYCH
Rosnącą rolę firm rodzinnych dostrzegły rozmaite instytucje świadczące usługi dla biznesu, począwszy od banków, poprzez kancelarie prawne, a na firmach doradczych skończywszy. – Od jakiegoś czasu rodzinni przedsiębiorcy przeżywają swoistą ofensywę sprzedażową, kiedy to praktycznie każdy dostawca usług profesjonalnych dla biznesu deklaruje w swojej ofercie dedykowane dla nich rozwiązania – zauważa Piotr Hans, doradca zarządu w firmie rodzinnej NOVOL, członek Zarządu Głównego oraz Zarządu Oddziału Wielkopolskiego w Poznaniu Stowarzyszenia Księgowych w Polsce (SKwP). – W części z nich nastąpił nawet odwrót od zewnętrznych doradców, mimo, że z roku na rok zwiększa się liczba przedsiębiorców, którzy będą potrzebowali pomocy w stopniowym przekazywaniu przywództwa w firmie młodszemu pokoleniu. Problem jest taki, że nie wiadomo kogo wybrać, bo temat sukcesji przedsiębiorstwa jest stosunkowo nowy i praktycznie nikt nie ma długoletniego doświadczenia, co jest szczególnie istotne w przypadku firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, gdzie generalnie praktyka korzystania z wsparcia doradców zewnętrznych jest niewielka – dodaje Hans.
SUKCESJA - PROBLEM RÓŻNICY POGLĄDÓW I DOŚWIADCZEŃ
Obecnie, w większości przypadków mamy do czynienia z pierwszym pokoleniem – ludźmi, którzy firmy rodzinne stworzyli i nadal nimi kierują. Pokolenie to staje się prekursorem, stopniowo przekazując swój dorobek życia w ręce sukcesorów. Jest to trudny proces, wymagający wieloletnich przygotowań i ciężkiej pracy. Przedstawiciele dwóch tak różnych generacji niejednokrotnie postrzegają stojące przed nimi i firmą wyzwania. Inaczej też określają priorytety. Właściciele wieloletnich przedsiębiorstw rodzinnych zazwyczaj mają jedną wizję dotyczącą przyszłości ich przedsiębiorstw – oddać dorobek swego życia w dobre ręce innego członka rodziny. Doskonale, jeśli członkowie rodziny znają firmę i uczestniczą w jej życiu i rozwoju. Gorzej, jeśli nie posiadają wystarczającej wiedzy na jej temat lub jeśli nie chcą albo nie mogą wiązać swojej przyszłości z zarządzaniem nią w kolejnych latach.
Będąc właścicielem firmy – bez względu na jej wielkość czy historię – należy zawczasu zatroszczyć się o jej przyszłość. Życie jest pełne niespodzianek – również tych przykrych, dlatego każdy przedsiębiorca powinien mieć przygotowany „plan B” nawet na wypadek, gdyby firma została nagle pozbawiona właściciela, a rodzina musiałaby poradzić sobie sama z udźwignięciem ciężaru jej przejęcia. Takie dramatyczne sytuacje zdarzają się bowiem zazwyczaj w najmniej spodziewanym momencie, a zabezpieczenie rodziny przedsiębiorcy oraz dokonań, klientów, dostawców i pracowników firmy jest bardzo ważne.
Firma rodzinna to coś więcej, niż tylko źródło dochodów
To owoc ciężkiej i wieloletniej pracy – czasem pokoleń – którego żaden przedsiębiorca nie chce zmarnować. Mamy tego pełną świadomość, dlatego postanowiliśmy we współpracy z kilkoma podmiotami zorganizować bezpłatne panele dyskusyjne dotyczące sukcesji i jej alternatyw w kilku polskich miastach – w Poznaniu, Łodzi i Szczecinie, aby podpowiedzieć właścicielom rodzinnych przedsiębiorstw co powinni zrobić, aby jak najlepiej zatroszczyć się o przyszłość firmy i rodziny. W RSM Poland, działając lokalnie i globalnie, promujemy bowiem firmy rodzinne i pragniemy poszerzać wiedzę społeczeństwa na ich temat, ponieważ przedsiębiorstwa te są jednym z najważniejszych ogniw naszej gospodarki, budujących swoją strategię na tradycji i dobrych wartościach.
Dobry plan to podstawa
Sukcesja jest z reguły procesem długotrwałym i skomplikowanym pod kątem prawnym, podatkowym i finansowym, który może przebiegać latami. Chcąc mieć poczucie bezpieczeństwa, jednocześnie zapewniając je swoim bliskim, trzeba mieć gotowy plan działania na wypadek nagłych zdarzeń losowych, którego przygotowanie nie jest łatwe, szczególnie w obliczu wielu obowiązków, wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa. Zorganizowane przez nas panele dyskusyjne miały za zadanie podpowiedzieć przedsiębiorcom, jak taki plan stworzyć i gdzie szukać wsparcia.
PARKTYCZNE UJĘCIE TEMATU - PANELE DYSKUSYJNE
Podczas naszych paneli dyskusyjnych skoncentrowaliśmy się na tematyce sukcesji, a dokładniej na modelu dotyczącym przekazania władzy dzieciom przez rodziców. W modelu tym dzieci związane są (aktywnie lub tylko jako obserwatorzy rodzicielskich poczynań) z firmą od początku jej istnienia i chcą wnieść do niej wartość dodaną oraz powiew świeżości i innowacyjności. Omówiliśmy także sytuacje, w których rodzina nie jest jedynym właścicielem biznesu – często bowiem zdarza się, że spółka notowana jest na giełdzie, a współwłaścicielem jest fundusz inwestycyjny lub też firmą zarządzają managerowie zewnętrzni. Porozmawialiśmy także o sytuacjach, w których dzieci nie są zainteresowane prowadzeniem rodzinnego biznesu lub odwrotnie – są zainteresowane, ale rodzicom-założycielom trudno jest oddać stery w ich ręce.
W panelach wzięli udział doświadczeni prelegenci, którzy sami (w dużej części) przeszli proces sukcesji w swoich firmach, dzięki czemu mogli podzielić się z uczestnikami swoimi doświadczeniami, opowiedzieli oni także o wyzwaniach, sukcesach i porażkach. Skupialiśmy się na aspektach finansowych, podatkowych, prawnych, biznesowych i organizacyjnych sukcesji. Zwróciliśmy uwagę na problemy natury psychologicznej (przekazanie władzy, akceptacja sukcesora przez rodzinę i firmę, oddanie władzy przez nestora) i pokazaliśmy, jak fundusz inwestycyjny może pomóc firmom rodzinnym w rozwoju lub w procesie sukcesji. Dyskutowaliśmy o tym, co można/trzeba zrobić, jeśli sukcesja okazuje się niemożliwa lub zbyt ryzykowna (np. sprzedać firmę lub przekazać w zarządzanie wynajętym managerom). Ponadto, rozmawialiśmy o tym, jak stworzyć atmosferę w firmie rodzinnej, która pozwoli pracownikom czuć się jej częścią, a także poruszyliśmy problemy kluczowych pracowników, miedzy innymi Głównych Księgowych czy Dyrektorów Finansowych zatrudnionych w firmie rodzinnej, jakie pojawiają się w obliczu sukcesji.
Dużo czasu podczas paneli poświęciliśmy kwestii odpowiedniego podejścia podkreślając, że każda firma rodzinna jest inna i każda ma odmienne wyobrażenie o przyszłości, o którą chce zadbać. – Sprzedaż, podjęcie rozmów z inwestorem finansowym lub branżowym jako potencjalnym właścicielem, darowizna, a w przypadku dużych podmiotów również upublicznienie – wszystko to wchodzi w katalog przekształceń możliwych w przypadku planowego przekazywania własności w procesie sukcesji, ale każde z nich wymaga innego podejścia, ponieważ każda firma jest inna – zaznaczał Bartosz MIŁASZEWSKI, nasz Managing Partner.
SŁOWEM PODSUMOWANIA
O przyszłości trzeba myśleć, ale nie trzeba się nią martwić. Myśl o tym, co stanie się z owocem ciężkiej pracy wielu pokoleń towarzyszy właścicielom firm rodzinnych niemal każdego dnia – wiemy o tym doskonale, ponieważ reprezentujemy grono tych właśnie przedsiębiorstw.
Budowa wielkopokoleniowego planu sukcesyjnego nie jest łatwym zadaniem, dlatego RSM Poland pomaga zarówno nestorom, jak i sukcesorom zaplanować z wyprzedzeniem właściwą sukcesję, przeprowadzając ich przez cały proces od początku do samego końca.