Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wczoraj (18 marca) bardzo ważny dla polskich podatników wyrok w sprawie o sygn. C-895/19, w którym orzekł, że polskie przepisy dotyczące odliczania VAT przy spóźnionym ujęciu WNT nie są zgodne z regulacjami unijnymi.
Dotychczasowa sytuacja
Zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2017 roku art. 86 ust. 10b i 10i ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług prawo do odliczenia VAT związanego z nabyciem wewnątrzwspólnotowym powstaje w zakresie, w jakim w terminie trzech miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytego towaru powstał obowiązek podatkowy, podatnik,
- po pierwsze, otrzymuje fakturę poświadczającą dostawę towarów, która stanowi dla niego wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów,
- po drugie, wykazuje kwotę VAT należnego z tytułu tego nabycia w deklaracji podatkowej, w której jest zobowiązany do jego rozliczenia.
Takie uregulowania sprawiają polskim przedsiębiorcom sporo problemów, ponieważ często – nie ze swojej winy – otrzymują oni faktury od dostawców z dużym opóźnieniem. Przekroczenie trzymiesięcznego terminu określonego w polskiej ustawie o podatku VAT skutkuje tym, że podatnicy są zobowiązani do wykazania podatku należnego w okresie powstania obowiązku podatkowego (czyli wstecz), a podatku VAT naliczonego w bieżącym rozliczeniu (na bieżąco), co powoduje powstanie zaległości podatkowej i konieczność zapłaty odsetek, których kwoty częstokroć są bardzo znaczne.
Polskie orzecznictwo
Ze względu na to, że podatnicy mieli wątpliwości, czy przepisy art. 86 ust. 10b i 10i ustawy o VAT pozostają w zgodzie z przepisami dyrektyw unijnych i czy nie naruszają zasady neutralności VAT – kwestia ta stanowiła przedmiot licznych postępowań sądowoadministracyjnych. Niestety, orzecznictwo sądów nie było jednolite, więc podatnicy nie mieli jasnych wytycznych co do właściwego sposobu postępowania przy rozliczaniu transakcji WNT.
Finalnie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w sprawie o sygn. akt I SA/Gl 495/19 złożył tzw. zapytanie prejudycjalne (a więc przed wydaniem wyroku) bezpośrednio do TSUE. Sprawa dotyczyła holenderskiej spółki, która dokonuje na terenie Polski zakupów, w tym WNT i nie zawsze jest w stanie wykazać podatek należny z tego tytułu w deklaracji podatkowej złożonej w terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy.
Stanowisko TSUE
W wyroku w sprawie C-895/19 TSUE zajął stanowisko zdecydowanie korzystne dla podatników. Według Trybunału polskie przepisy dotyczące odliczania VAT przy WNT zaburzają zasadę neutralności i proporcjonalności płynące z Dyrektywy VAT: „Artykuły 167 i 178 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, zmienionej dyrektywą Rady 2010/45/UE z dnia 13 lipca 2010 r., należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie w stosowaniu przepisów krajowych, zgodnie z którymi wykonanie prawa do odliczenia podatku od wartości dodanej (VAT) związanego z nabyciem wewnątrzwspólnotowym w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym VAT jest należny, jest uzależnione od wykazania należnego VAT w deklaracji podatkowej, złożonej w terminie trzech miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy”[1].
Czasowe nakładanie na nabywców ciężaru VAT od transakcji, od której podatek nie powinien być należny, wykracza poza to, co konieczne do zapewnienia prawidłowości systemu poboru VAT oraz do zapobiegania oszustwom podatkowym.
Trybunał jednoznacznie zanegował więc założenia polskich przepisów, podkreślając, że prawo do odliczenia podatku nie może być uzależnione od uzyskania faktury czy też złożenia deklaracji bądź rozliczenia VAT należnego z tytułu nabycia w danym terminie. Ponadto TSUE w uzasadnieniu wyroku podkreślił, że czasowe nakładanie na nabywców ciężaru VAT od transakcji, od której podatek nie powinien być należny, tylko z tytułu niedopełnienia formalnego obowiązku, bez uwzględnienia innych istotnych okoliczności (takich jak dobra wiara podatnika) wykracza poza to, co konieczne do zapewnienia prawidłowości systemu poboru VAT oraz do zapobiegania oszustwom podatkowym.
Konsekwencje dla podatników
Przyjęcie przez TSUE, że VAT należny i naliczony powinny być rozliczane w tym samym okresie, pozwala stwierdzić, że po stronie podatników nie mogła powstać zaległość w VAT, co oznacza, że odsetki zapłacone przez podatników były nienależne. Wyrok TSUE stanowi zatem dla podatników podstawę do wnioskowania o ich zwrot. Biorąc pod uwagę spodziewaną skalę wniosków o zwrot nadpłaconego VAT można prognozować, że organy podatkowe nie będą dokonywać zwrotów automatycznie, lecz weryfikowane będzie spełnienie m.in. kryterium należytej staranności, o którym w uzasadnieniu wyroku wspomina TSUE. Niemniej, można przyjąć, że po przygotowaniu odpowiednich argumentów podatnicy mają realne szanse na odzyskanie nienależnie zapłaconych odsetek. Ewentualną korektę deklaracji złożyć można w dowolnym momencie przed upływem przedawnienia prawa do odliczenia podatku naliczonego. Jeśli natomiast brak prawa do odliczenia został stwierdzony ostateczną decyzją podatkową – wniosek o wznowienie postępowania w tej zamkniętej już sprawie należy złożyć w terminie miesiąca od publikacji sentencji orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (czyli najpóźniej 18 kwietnia br.).
Wyrok stwarza także możliwość ujmowania podatku naliczonego i należnego z tytułu WNT w jednym miesiącu w odniesieniu do przyszłych transakcji. Co istotne, wyrok dotyczy wprawdzie WNT, jednakże – przy zastosowaniu zasad analogii – może również stanowić podstawę do rozliczania importu usług.
W razie jakichkolwiek pytań lub potrzeby omówienia tematu, gorąco zachęcamy do kontaktu z naszym ekspertem, Przemysławem POWIERZĄ:
e-mail: ekspert@rsmpoland.pl
tel. +48 61 8515 766
fax +48 61 8515 786
[1] Wyrok TSUE z dnia 18 marca 2021 r. w sprawie C‑895/19