Problem podwójnego opodatkowania instrumentów finansowych otrzymanych w ramach programów motywacyjnych
13 kwietnia 2016 roku zapadł dyskusyjny wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej: NSA) o sygn. akt II FSK 668/14, w którym sąd orzekł, że realizacja opcji na akcje oraz zastrzeżonych certyfikatów akcji otrzymanych od firmy w ramach programu motywacyjnego, powoduje powstanie przychodu po stronie pracownika. Kolejny raz przychód powstanie, gdy pracownik sprzeda akcje, jednak nie będzie mógł go pomniejszyć o koszt równy przychodowi z zamiany opcji na akcje. W poniższym Tax Alercie chcielibyśmy przybliżyć Państwu komentowany wyrok, który w praktyce prowadzi do podwójnego opodatkowania tego samego przychodu.
Przedmiotowa sprawa dotyczyła Podatnika, któremu zostały przyznane opcje na akcje i zastrzeżone certyfikaty akcji – Restricted Share Units (dalej: RSU) na podstawie uczestnictwa w planie akcyjnym organizowanym i finansowanym przez spółkę. W skutek realizacji niniejszych instrumentów finansowych Podatnik nabył akcje spółki, uzyskując z tego tytułu przychód podlegający opodatkowaniu. Spór z organem podatkowym odnosił się do tego, czy do kosztów uzyskania przychodów z późniejszej sprzedaży tych akcji Podatnik będzie mógł zaliczyć wcześniej opodatkowany przychód osiągnięty w momencie realizacji instrumentu. Zdaniem organu podatkowego, opodatkowany przychód z nabycia akcji nie może stanowić kosztu podczas ich sprzedaży, ponieważ realizacja instrumentów pochodnych oraz sprzedaż papierów wartościowych stanowią odrębne kategorie przychodów.
W przywołanym na wstępie wyroku NSA podzielił pogląd organu podatkowego oraz sądu pierwszej instancji, orzekając, że podatnik, który zrealizuje opcje na akcje, a następnie odsprzeda uzyskane w ten sposób walory, nie zaliczy opodatkowanego już przychodu z ich nabycia do kosztów sprzedaży. Zdaniem NSA sama realizacja opcji na akcje oraz RSU otrzymanych od firmy w ramach programu motywacyjnego powoduje powstanie przychodu u pracownika. Kolejny raz przychód powstanie, gdy pracownik sprzeda akcje, jednak nie będzie mógł go pomniejszyć o koszt równy przychodowi z zamiany opcji na akcje. Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: UPDOF) opodatkowanie dochodu z tytułu realizacji pochodnych instrumentów finansowych oraz dochodu z tytułu odpłatnego zbycia akcji to dwie odrębne czynności dla których inaczej ustala się podstawy opodatkowania. Zastosowanie w tym przypadku znajdzie art. 30b UPDOF, który reguluje opodatkowanie dochodów uzyskanych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych i wskazuje wprost jakie przepisy należy stosować w przypadku odpłatnego zbycia papierów wartościowych. W związku z tym Podatnik nie będzie mógł zaliczyć opodatkowanych wcześniej przychodów z realizacji instrumentów pochodnych do kosztów uzyskania przychodów.
Przedstawione powyżej podejście w praktyce prowadzi do zniekształcenia istoty programów motywacyjnych poprzez podwójne opodatkowanie przychodu, który powstał już w momencie zamiany opcji na akcje i RSU na papiery wartościowe, a jego wartość nie została uznana za koszt uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia akcji. Do tej pory sądy orzekały, że w momencie otrzymania i zamiany opcji na akcje przychód nie powstaje - tak wynika m.in. z wyroku WSA w Gliwicach z dnia 10 grudnia 2015 roku, sygn. akt I SA/Gl 784/15 czy WSA w Warszawie z 28 stycznia 2015 roku, sygn. akt III SA/Wa 1049/14.
W naszej opinii choć komentowane orzeczenie zdaje się opierać na literalnym brzmieniu przepisów, to jednocześnie prowadzi do podwójnego opodatkowania przychodów z realizacji instrumentów pochodnych. Dodatkowo już opodatkowanie realizacji opcji poprzez nabycie akcji może budzić kontrowersje, bo choć zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 10 UPDOF za przychód z kapitałów uważa się przychody z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających, to w momencie realizacji opcji przychód ten ma charakter wirtualny i nie powoduje wymiernego przysporzenia po stronie nabywcy. Rzeczywisty dochód pojawi się bowiem dopiero w momencie wypłaty dywidendy lub odpłatnego zbycia akcji. W dotychczasowych orzeczeniach sądy dostrzegały problem podwójnego opodatkowania w przypadku programów motywacyjnych. Przedmiotowy wyrok przełamuję jednolitą i korzystną dla podatników linię orzeczniczą.
Mimo, że wyrok odnosi się tylko do programów opartych na opcjach na akcje i RSU, chcielibyśmy uczulić Państwa, aby dokładnie przeanalizować konstrukcje już wdrożonych programów motywacyjnych, a także tych będących jeszcze w fazie planowania. Niezależnie od wpływu przedmiotowego wyroku na orzecznictwo i podejście organów podatkowych, podatnicy nadal mają szanse skorzystać z bezpiecznych i optymalnych podatkowo programów motywacyjnych.
Jeśli mają Państwo jakiekolwiek pytania lub wątpliwości, zachęcamy do kontaktu
z naszym ekspertem Piotrem LISSEM:
e-mail: ekspert@rsmpoland.pl
tel. +48 61 8515 766
fax +48 61 8515 786
