Wpływ pandemii koronawirusa na sprawozdania finansowe

Pandemia koronawirusa zatacza coraz szersze kręgi. Codziennie media prezentują nam wykresy pokazujące wzrost liczby osób zakażonych oraz ofiar wirusa, zarówno w skali globalnej, jak i w ujęciu poszczególnych krajów. Kryzys, który niewątpliwie nadejdzie, będzie miał istotny wpływ na biznes, chociażby w związku z ograniczeniami dot. produkcji, handlu czy konsumpcji oraz z uwagi na zakazy dotyczące podróżowania.

Należy się spodziewać, że skutki gospodarcze będą miały istotny wpływ na sytuację finansowo-majątkową firm, a tym samym na rachunkowość czy raportowanie jednostek. Oczywiście skutki te będą zróżnicowane w odniesieniu do branż czy nawet poszczególnych jednostek, dlatego istotną kwestią będzie rozważenie i identyfikacja przez kierowników jednostek konkretnych implikacji a także poddanie tych implikacji (lub potencjalnych implikacji) regularnym przeglądom. Niestety, dalszy rozwój, czas trwania czy ostateczny wpływ obecności koronawirusa na codzienność gospodarczą jest trudny do przewidzenia.

Kwestie, na które należy zwrócić uwagę w kontekście sporządzenia sprawozdania finansowego w najbliższym czasie dotyczą głównie:

• weryfikacji i oceny zdarzeń po dniu bilansowym;
• kompletności i poprawności ujawnień w sprawozdaniu finansowym;
• oceny kierownika jednostki w zakresie możliwości kontynuacji działalności.

Zdarzenia po dacie bilansowej, ujawnienie w informacji dodatkowej

Zgodnie z art. 54 ust. 1 Ustawy o rachunkowości (UoR) „Jeżeli po sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego, a przed jego zatwierdzeniem, jednostka otrzymała informacje o zdarzeniach, które mają istotny wpływ na to sprawozdanie finansowe, lub powodujących, że założenie kontynuowania działalności przez jednostkę nie jest uzasadnione, powinna ona odpowiednio zmienić to sprawozdanie, dokonując jednocześnie odpowiednich zapisów w księgach rachunkowych roku obrotowego, którego sprawozdanie finansowe dotyczy, oraz powiadomić biegłego rewidenta, który sprawozdanie to bada lub zbadał. Jeżeli zdarzenia, które nastąpiły po dniu bilansowym, nie powodują zmiany stanu istniejącego na dzień bilansowy, to odpowiednie wyjaśnienia zamieszcza się w informacji dodatkowej.”

Dodatkowo, art. 7 ust. 2 UoR stanowi, że „Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić:

1) zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych;

2) (uchylony);

3) wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne;

4) wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne;

5) rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.

Zdarzenia, o których mowa w ust. 1, należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych”.

Warto także przytoczyć treść Krajowego Standardu Rachunkowości nr 7, które brzmią następująco: „Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, poprawianie błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowym – ujęcie i prezentacja”.

Znajdziemy tam bowiem rozróżnienie zdarzeń po dniu bilansowym (zdarzenia, które wystąpiły w okresie po dacie bilansu do dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego) ze względu na wpływ na sprawozdanie finansowe:

• zdarzenia dostarczające dowodów na istnienie określonego stanu na dzień bilansowy;
• zdarzenia wskazujące na stan zaistniały po dniu bilansowym.

W kontekście powyższego, pandemia koronawirusa powinna być rozpatrywana jako zdarzenie, które wskazuje na stan zaistniały po dniu bilansowym (w odniesieniu do sprawozdań finansowych sporządzanych na dzień i za okres kończący się 31 grudnia 2019 r.). Nie sposób było bowiem określić skutków epidemii w Chinach, która na dzień 31 grudnia 2019 r. miała raczej lokalny charakter. W tej sytuacji ewentualny wpływ pandemii na sprawozdanie finansowe powinien zostać wskazany w informacji dodatkowej.

Kwestia przedstawia się trochę inaczej, gdy rozpatrzymy sprawozdanie finansowe sporządzone na dzień i za okres późniejszy, np. na dzień 31 marca 2020 r. W takim przypadku pandemię koronawirusa należy uznać za zdarzenia dostarczające dowodów na istnienie określonego stanu na dzień bilansowy, co oznacza, że należy wziąć to pod uwagę przy dokonywaniu wyceny aktywów pasywów na dzień bilansowy.

Należy zaznaczyć, że za ujawnienie i ocenę zdarzeń po dacie bilansu jest odpowiedzialny kierownik jednostki.

Polska Izba Biegłych Rewidentów w swoim specjalnym alercie rekomenduje spółkom, które mogą odczuć skutki pandemii w nadchodzących miesiącach, skorzystanie z przykładowych ujawnień w sprawozdaniach finansowych. Ostateczna treść ujawnienia powinna odzwierciedlać specyfikę/sytuację jednostki.

• Pod koniec 2019 r. po raz pierwszy pojawiły się wiadomości z Chin dotyczące COVID-19 (koronawirusa). W pierwszych miesiącach 2020 r. wirus rozprzestrzenił się na całym świecie, a jego negatywny wpływ objął wiele krajów. Chociaż w chwili publikacji niniejszego sprawozdania finansowego sytuacja ta wciąż się zmienia, wydaje się, że negatywny wpływ na handel światowy i na jednostkę może być poważniejszy niż pierwotnie oczekiwano. Kursy walut, z których korzysta jednostka, uległy osłabieniu, wartość akcji na rynkach spadła, a ceny towarów ulegają znacznej fluktuacji /są znacznie niższe. Kierownictwo uważa taką sytuację za zdarzenie nie powodujące korekt w sprawozdaniu finansowym za rok 2019, lecz za zdarzenie po dacie bilansu wymagające dodatkowych ujawnień. Ponieważ sytuacja wciąż się rozwija, kierownictwo jednostki uważa, że nie jest możliwe przedstawienie szacunków ilościowych potencjalnego wpływu obecnej sytuacji na jednostkę. Ewentualny wpływ zostanie uwzględniony w odpisach z tytułu utraty wartości aktywów i rezerwach na oczekiwane straty w 2020 r.
• Zarząd jednostki ściśle monitoruje sytuację i szuka sposobów na zminimalizowanie wpływu na jednostkę, jednak

[.... brak wzrostu popytu na ropę i spadek globalnych cen ropy wpłynie bezpośrednio na przychody jednostki, jeśli ceny nie wzrosną w krótkim okresie.]

[... jednostka pozyskuje wiele produktów z Chin/krajów szczególnie dotkniętych epidemią, które są wykorzystywane w procesie produkcyjnym, a zakłócenia w łańcuchu dostaw mogą negatywnie wpłynąć na działalność produkcyjną jednostki. Jednostka posiada wystarczające zapasy, aby utrzymać produkcję przez [okres XXX], ale jeśli łańcuch dostaw pozostanie zakłócony, wpłynie to negatywnie na przychody jednostki. To z kolei może skutkować koniecznością przeprowadzenia testu na utratę wartości aktywów. Przychody musiałyby zostać zmniejszone o X% w wyniku zakłócenia łańcucha dostaw, zanim konieczne będzie rozpoznanie straty z tytułu utraty wartości.]

[.... na segment rekreacji i rozrywki Grupy kapitałowej prawdopodobnie wpłynie obniżony poziom turystyki i mniejsza liczba turystów na całym świecie. Turystyka i podróże w kraju są o X% niższe niż w tym samym okresie w 2019 r., a zatem przychody z pierwszego półrocza 2020 r. prawdopodobnie będą między X% a Y% niższe niż w poprzednim roku]

[.... główna umowa jednostki z dostawcą z Chin dotycząca XXX została anulowana, a jednostka obecnie renegocjuje z innymi kontrahentami w sprawie anulowania podobnych umów w 2020 r.].

• Pod koniec 2019 r. po raz pierwszy pojawiły się wiadomości z Chin dotyczące koronawirusa. W pierwszych miesiącach 2020 r. wirus rozprzestrzenił się na całym świecie, a jego negatywny wpływ nabrał dynamiki. Kierownictwo uważa taką sytuację za zdarzenie nie powodujące korekt w sprawozdaniu finansowym za rok 2019, lecz za zdarzenie po dacie bilansu wymagające dodatkowych ujawnień. Chociaż w chwili publikacji niniejszego sprawozdania finansowego sytuacja ta wciąż się zmienia, do tej pory kierownictwo jednostki nie odnotowało zauważalnego wpływu na sprzedaż lub łańcuch dostaw jednostki, jednak nie można przewidzieć przyszłych skutków. Kierownictwo będzie nadal monitorować potencjalny wpływ i podejmie wszelkie możliwe kroki, aby złagodzić wszelkie negatywne skutki dla jednostki.

Kontynuacja działalności

Zgodnie z art. 5 ust. 2 Ustawy o rachunkowości (UoR) „Przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki) rachunkowości przyjmuje się założenie, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym. Ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności, kierownik jednostki uwzględnia wszystkie informacje dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej się przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego”.

Kierownik jednostki we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego wskazuje, czy jednostka będzie kontynuowała działalność i w oparciu o tę zasadę dokonywana jest wycena aktywów i pasywów w sprawozdaniu finansowym. Przy założeniu kontynuowania działalności, posiadane aktywa i ich stopniowe zużycie wycenione są na podstawie faktycznie poniesionych kosztów mimo, że w konkretnych przypadkach aktualna cena rynkowa może być znacząco różna od ceny historycznej.

Słowem podsumowania

Aktualna sytuacja rynkowa, a więc braki w dostawach surowców, problemy z utrzymywaniem ciągłości produkcji, spadki w zakresie sprzedaży itp. z jednej strony, a konieczność realizowania swoich zobowiązań (pracowniczych, bankowych, innych) podaje w wątpliwość lub co najmniej skłania do dokonania rzetelnej analizy i oceny możliwości kontynuowania działalności. Przypominamy, że osobą odpowiedzialną w tym zakresie jest kierownik jednostki.

W razie jakichkolwiek pytań lub potrzeby omówienia tematu, gorąco zachęcamy do kontaktu z naszym ekspertem, Michałem DREASEM:

e-mail: ekspert@rsmpoland.pl

tel. +48 61 8515 766

fax +48 61 8515 786