Organy podatkowe kwestionują odliczanie podatku VAT należnego z faktur wystawionych przez podmioty niezarejestrowane do celów VAT. Czy prawo do odliczenia podatku VAT zależy od rejestracji kontrahenta?

Rejestr podatników oraz JPK-VAT

Od początku roku organy podatkowe zyskały prawo do wykreślania podmiotu z rejestru podatników VAT bez wydawania decyzji, a liczba wykreślonych podmiotów zbliża się do 50.000. Równocześnie także od początku roku obowiązek comiesięcznego przesyłania JPK-VAT objął małych i średnich przedsiębiorców. Pliki te są na bieżąco analizowane przez organy podatkowe.

Wyżej wymienione zmiany w sposób istotny wpłynęły na ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej. W każdej chwili bowiem może okazać się, że nasz kontrahent został wykreślony z rejestru podatników VAT (np. na skutek składania przez 6 miesięcy „zerowych” deklaracji lub sporu z organem podatkowym w zakresie wystawiania „pustych” faktur). Jednocześnie organ w prosty sposób – na podstawie analizy JPK-VAT – może stwierdzić, że w naszej deklaracji ujęliśmy fakturę otrzymaną od takiego kontrahenta i uznać, że nie mieliśmy prawa do odliczenia podatku VAT wskazanego na tej fakturze, powołując się na brak prawa do odliczenia podatku VAT z faktur wystawionych przez podmiot fikcyjny. Część podatników już otrzymała wezwania w tej sprawie.

Podmiot nieistniejący, a podmiot niezarejestrowany.

Odmawiając uznania prawa do odliczenia podatku z tytułu zakupu towarów lub usług od niezarejestrowanego podatnika VAT organy podatkowe powołują się na art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: „UPTU”). Zgodnie z tym przepisem nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący.

Powoływanie się organów podatkowych na powyższy przepis jest błędne, gdyż z jego treści wynika brak prawa do odliczenia podatku, jeżeli fakturę wystawił podmiot nieistniejący (fikcyjny). Nie obejmuje on sytuacji, w której sprzedaży dokonał podmiot istniejący, ale wykreślony z listy lub w ogóle niezarejestrowany jako podatnik VAT.

Orzeczenie TSUE

Problem prawa do odliczenia podatku VAT od faktur wystawionych przez podmiot niezarejestrowany rozstrzygnie w niedługim czasie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: „TSUE”) w sprawie C-101/16 SC Paper Consult SRL. Postępowanie dotyczy rumuńskiego podatnika, który odliczył VAT z faktur wystawionych przez podmiot wykreślony z rejestru podatników VAT z powodu nieskładania deklaracji podatkowych. W pytaniu prejudycjalnym TSUE przeanalizuje zgodność z unijną dyrektywą odmowy do odliczenia podatku VAT w sytuacji, gdy fakturę wystawił nieaktywny podatnik. Rozstrzygnięcie sprawy istotnie wpłynie na sytuację polskich podatników.

Na chwilę obecną znana jest już opinia Rzecznika Generalnego Paola Mengozziego w tej sprawie, przedstawiona 31 maja 2017 r. Zdaniem Rzecznika rozwiązania przyjęte przez rumuńskie prawo są zbyt restrykcyjne i naruszają zasadę neutralności. Brak spełnienia wymogów formalnych nie powinien przekładać się na surowe konsekwencje w postaci odebrania prawa do odliczenia podatku. Środki zastosowane w rumuńskich przepisach miały na celu zniechęcenie do transakcji z podmiotem nieaktywnym, gdyż prawdopodobieństwo zamieszania w oszustwo podatkowe jest w ich przypadku większe. W opinii Rzecznika taką funkcję lepiej spełniałoby zawieszenie prawa do odliczenia podatku, a nie jego całkowita utrata.

Choć opinia Rzecznika nie jest wiążąca dla sędziów TSUE, można liczyć na to, że treść wyroku pokryje się z treścią opinii.

Obowiązek weryfikacji kontrahenta

Rzecznik Generalny zwrócił uwagę, że brak spełnienia wymogów formalnych jedynie w dwóch przypadkach może przełożyć się na odebranie prawa do odliczenia podatku:

• gdy naruszenie wymogów formalnych uniemożliwiłoby stwierdzenie, czy transakcja rzeczywiście miała miejsce;
• gdy spółka wiedziała lub podejrzewała, że mogło dojść do oszustwa podatkowego.

W przypadku oszustwa podatkowego popełnionego przez kontrahenta, aby udowodnić własną niewinność i zachować prawo do odliczenia podatku niezbędne jest udokumentowanie działania w „dobrej wierze” z dochowaniem zasad „należytej staranności”. Brak zachowania przezorności naraża podatnika na zakwestionowanie prawa do odliczenia podatku VAT przez organy podatkowe.

W związku z powyższym proponujemy Państwu przygotowanie i wprowadzenie odpowiednich procedur weryfikacji kontrahentów, których wdrożenie znacznie ograniczy ryzyko zakwestionowania rozliczeń VAT przez organy podatkowe.

W razie jakichkolwiek pytań lub potrzeby omówienia tematu, gorąco zachęcamy do kontaktu z naszym ekspertem Piotrem LISSEM:

e-mail: ekspert@rsmpoland.pl

tel. +48 61 8515 766

fax +48 61 8515 786